ย่าม เป็นสิ่งที่ชาวพุทธคุ้นเคยกันเป็นอย่างดี แต่หลายคนอาจยังไม่รู้ที่มาและความสำคัญ มาทำความรู้จัก ว่ามีกี่แบบ ควรถวายย่ามพระอย่างไร

 

1. ย่ามพระ คืออะไร

 

ย่ามพระ หมายถึง ถุงผ้าสำหรับใส่ของใช้จำเป็นของพระสงฆ์ มีหูหิ้วเพื่อความสะดวกสบายในการถือ บางครั้งอาจเรียกว่า ถุงย่าม ซึ่งในสมัยพุทธกาลพระสงฆ์ยังไม่มีย่ามใช้ แต่เมื่อยุคสมัยเปลี่ยนแปลงไป ย่ามพระนั้นถือเป็นหนึ่งในเครื่องบริขารปัจจุบัน ที่ถูกรวมในการจัดเซตสำหรับการบวชพระใหม่ และมีการนำไปถวายพระโดยไม่เจาะจงอีกด้วย

 

ย่ามพระเปรียบเสมือนกระเป๋าหรือถุงสำหรับใส่ของ บางใบอาจมีช่องซิปแยกให้เพื่อเพิ่มความสะดวกด้วย โดยธรรมเนียมในการใช้ย่ามของพระสงฆ์ จะไม่นิยมสะพายย่ามพระขณะที่เดินในบริเวณวัด หรือในละแวกหมู่บ้าน แต่จะนิยมคล้องที่แขนซ้าย เดินไปอย่างสำรวม เมื่อต้องเข้าร่วมในพีธีการต่าง ๆ ทั้งในวัดและนอกวัด หรืออาจรวบถือที่หูหิ้วด้วยมือซ้าย โดยขณะที่นั่งในพิธีหรือนั่งบนธรรมาสน์ จะวางย่ามพระไว้ด้านซ้ายมือของตัวเองเสมอ

2. ย่ามพระมีกี่แบบ

ย่ามพระสามารถแบ่งออกได้ตามหัวข้อต่าง ๆ ได้หลายแบบ ดังนี้

 

- ประเภทย่ามพระ

• ย่ามพระสำเร็จรูป มีหลายสี หลายลายให้เลือก สามารถนำไปใช้ได้ในทุกโอกาส
• ย่ามพระสั่งปัก เป็นผ้าสีสันสดสวย ปักลาย ตราสัญลักษณ์ หรือข้อความตามความต้องการของลูกค้า เพื่อถวายในพิธีกรรมหรืองานบุญบางอย่าง

 

- เนื้อผ้าย่ามพระ

• ย่ามพระผ้าไหม ใช้ผ้าไหมทอคุณภาพดี ไหมเป็นเส้นใยธรรมชาติ มีความเหนียว ทนทาน สีสันมีมิติงดงาม ราคาค่อนข้างแพง
• ย่ามพระผ้าต่วน เป็นผ้าเนื้อเงา นุ่มลื่น อายุการใช้งานยาวนาน ไม่ขาดง่าย น้ำหนักเบา
• ย่ามพระผ้าฝ้าย เป็นผ้าเนื้อหนา ดูเรียบง่าย คุณภาพดี รองรับน้ำหนักได้มาก
• ย่ามพระผ้าโทเร เป็นผ้าเนื้อหนา สามารถใส่ของได้เยอะจุใจ แข็งแรงทนทาน ราคาไม่แพง

 

- สีย่ามพระ

ตามพระธรรมวินัยนั้นไม่ได้มีการบัญญัติข้อบังคับเอาไว้ว่า ย่ามพระควรใช้สีอะไร โดยมากจึงนิยมใช้สีตามจีวรของพระสงฆ์ หรือจะใช้เป็นสีสันอื่น ๆ ก็สามารถอนุโลมได้ ถือว่าไม่ผิดพระธรรมวินัยแต่อย่างใด เช่น

• ย่ามพระสีพระราชทาน หรือพระราชนิยม จะเป็นสีออกทอง
• ย่ามพระสีเหลืองส้ม
• ย่ามพระสีแก่นขนุน หรือสีกรัก คือสีน้ำตาลอมเหลือง
• ย่ามพระสีแก่นบวร น้ำตาลอมส้มอ่อน
• ย่ามพระสีแดง สีกรักแดง หรือสีน้ำหมาก
• ย่ามพระสีเขียว หรือสีกรัก
• ย่ามพระสีอื่น ๆ เช่น สีชมพู สีน้ำเงิน สีฟ้า สีม่วง สีขาว เป็นต้น มักทำจากผ้าไหมเทียม ปักลวดลายสวยงาม

 

- ลวดลายย่ามพระ

ย่ามพระส่วนมากมักจะมีลวดลาย ไม่ว่าจะเป็นย่ามพระแบบพิมพ์ลาย หรือย่ามพระสั่งปัก ซึ่งลวดลายนั้นก็จะมีแตกต่างหลากหลาย เช่น ย่ามพระรูปเสมา ย่ามพระธรรมจักร ย่ามพระรูปดอกบัว ย่ามพระปีนักษัตร ย่ามพระพุทธเจ้าและเทวดา ย่ามพระปักโลโก้บริษัท องค์กร หน่วยงานรัฐ ราชการ ย่ามพระปักตราสัญลักษณ์ เป็นต้น

 

3. ย่ามพระธุดงค์ แตกต่างจากย่ามพระธรรมดาอย่างไร

สำหรับพระวัดป่าหรือพระที่มีกิจธุดงค์เดินทางไกลและค้างคืน จำเป็นต้องมีถุงย่ามใส่บาตรและกลดธุดงค์  รวมถึงของเดินทางต่าง ๆ ที่ย่ามพระปกติใส่ได้ไม่เพียงพอ และจำเป็นต้องเป็นย่ามที่เนื้อหนาทนทาน สามารถรับน้ำหนักมากๆได้ เป็นที่มาของการมีย่ามพระธุดงคื และย่ามพระกึ่งธุดงค์ขึ้น มีลักษณะดังนี้

• ย่ามธุดงค์ คือย่ามพระที่สามารถใส่บาตรพระ 1 ลูกได้ ตั้งแต่ขนาด 7-9นิ้ว มีซิปด้านล่างย่าม ทนทาน ไม่แตกง่าย มีขนาดใหญ่กว่าย่ามมาตรฐานปกติ ใส่กลดได้ เนื้อผ้าตัดเย็บ 2 ชั้นเพื่อความแข็งแรง รับน้ำหนักได้เยอะ ใส่ของได้เยอะมาก ราคาจึงแพงขึ้นไปอีก

• ย่ามกึ่งธุดงค์ คือ ย่ามที่มีขนาดใหญ่กว่าย่ามมาตรฐานทั่วไป แต่ไม่สามารถใส่บาตรพระได้ ไม่มีซิปก้นถุง  ปลายปิด

 

4. ย่ามพระ ถวายในโอกาสไหนดี

 

อย่างที่ได้กล่าวไปข้างต้นว่า ย่ามพระใช้สำหรับเก็บของจำเป็นขงพระสงฆ์แต่ละรูป ในเวลาที่ต้องไปตามงานพิธีการต่าง ๆ ยิ่งหากต้องเดินธุดงค์ก็ยิ่งมีสัมภาระมากขึ้น จำเป็นต้องใช้ย่ามพระที่ใหญ่ขึ้นและมีคุณสมบัติเฉพาะมากขึ้น เช่น มีช่องไว้เก็บของหลาย ๆ ช่อง ทนทาน กันน้ำกันฝนได้  พุทธศาสนิกชนทั้งหลายจึงนิยมนำย่ามไปถวายพระ เพื่อให้ท่านได้ใช้สอยตามแต่โอกาส ดังนั้นช่วงเวลาที่ญาติโยมจะสามารถถวายย่ามพระก็มีความหลากหลายแตกต่างกันไป เช่น

• ถวายย่ามพระ สำหรับบวชพระใหม่ เพราะเป็นหนึ่งในเครื่องบริขารที่จำเป็นสำหรับพระสงฆ์
• จัดทำย่ามพระถวาย เพื่อเป็นที่ระลึกในโอกาสสำคัญต่าง ๆ ขององค์กรหรือหน่วยงาน
• ถวายย่ามพระ เพื่อใช้เป็นบริวารกฐินและผ้าป่า
• ถวายย่ามพระเพื่อแก้เคล็ดตามความเชื่อ ทำบุญเพื่อให้เกิดโชคลาภ ไม่อดอยาก มีกินมีใช้ตลอดไป
• ถวายย่ามพระในโอกาสงานบุญต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นงานบวช งานศพ ทำบุญอุทิศให้ผู้ล่วงลับ งานทำบุญวันเกิด งานทำบุญขึ้นบ้านใหม่ การทำบุญทั่วไปเพื่อเสริมสิริมงคลแก่ชีวิต

อย่างไรก็ตาม มีข้อห้ามเกี่ยวกับย่ามพระที่ควรทราบ คือ ห้ามถวายเงินใส่ย่ามพระ โดยเฉพาะพระใหม่ที่กำลังออกจากโบสถ์ มักจะมีคนตั้งแถวรอใส่บาตรพระใหม่ ตามความเชื่อว่าทำบุญกับพระใหม่ที่มีศีลบริสุทธิ์จะได้กุศลแรง แต่การเอาเงินใส่ย่ามพระ จะทำให้ท่านต้องอาบัติทันที ซึ่งปลงอาบัติไม่ได้ ต้องสละออกก่อน ถึงจะทำการปลงอาบัติได้ จึงควรถวายเป็นดอกไม้ ธูป เทียน หรือหากศรัทธาจะถวายเงินทองแก่พระภิกษุหรือสามเณรต้องมอบให้แก่ไวยาจักร (ผู้ที่รับทำกิจของท่าน) และแจ้งให้ท่านทราบ อย่ามอบให้ในมือหรือในย่ามของท่านเด็ดขาด

 

5. คำถวาย ย่ามพระ

 

ย่ามพระสามารถถวายเป็นหนึ่งในเครื่องสังฆทาน หรือข้าวของเครื่องใช้สำหรับพระสงฆ์ได้ โดยมีคำกล่าวถวาย ดังนี้

ท่องนะโม 3 จบ

อิมานิ มะยัง ภันเต ปะริกขาละโจลานิ สะปะริวารานิ ภิกขุสังฆัสสะ

โอโณชะยามะ สาธุโน ภันเต ภิกขุ สังโฆ

อิมานิ ปะริกขาละโจลานิ สะปะริวารานิ ปฏิคคัณหาตุ

อัมหากัง ทีฆะรัตตัง หิตายะ สุขายะ

คำแปล

ข้าแต่พระสงฆ์ผู้เจริญ ข้าพเจ้าทั้งหลายขอน้อมถวายซึ่งย่ามอันเป็นบริขาร กัยของที่เป็นบริวารทั้งหลายเหล่านี้แด่พระภิกษุสงฆ์ ขอพระภิกษุสงฆ์จงรับย่ามอันเป็นบริขาร กับของที่เป็นบริวารทั้งหลายเหล่านี้ของข้าพเจ้าทั้งหลาย เพื่อประโยชน์ เพื่อความสุข แก่ข้ามพเจ้าทั้งหลาย ตลอดกาลนานเทอญ

6. อานิสงฆ์ของการถวายย่ามพระ

ทางด้านอานิสงส์ของการถวายของต่าง ๆ ให้กับพระสงฆ์ เพื่อให้ท่านสามารถนำไปใช้ประโยชน์ ถือเป็นความสุขทั้งผู้ให้และผู้รับ ซึ่งอานิสงส์ของการถวายย่ามพระก็มีมากมาย เช่น

• ถวายย่ามพระเปรียบได้กับการมอบคลังสมบัติ ทำให้ทรัพย์ของเราคงอยู่อย่างปลอดภัย
• ทำให้เรากลายเป็นผู้รักษาสมบัติไว้ได้ สมบัติไม่รั่วไหล หรือสูญหายไป
• ทำให้เรามีกินมีใช้ ไม่ขัดสน อุดมสมบูรณ์ เพียบพร้อมในทุก ๆ ด้าน
• ทำให้เราแคล้วคลาดจากเหตุเภทภัยอันตรายต่าง ๆ