เสื้อนาค ชุดครุยนาค ของใช้จำเป็นสำหรับพระบวชใหม่
เสื้อนาคส่วนประกอบสำคัญของชุดนาคที่พระบวชใหม่ทุกคนต้องรู้จักและจัดเตรียมไว้ให้ดี ก่อนเข้าพิธีอุปสมบท เสื้อนาค มีความเป็นมาอย่างไร เรามีข้อมูล พร้อมวิธีการเลือกเสื้อนาคมาฝาก
ครั้งหนึ่งในชีวิตของลูกผู้ชาย สิ่งที่จะทำให้คุณพ่อคุณแม่ภาคภูมิใจก็คือการได้เห็นลูกชายบวช เมื่ออายุถึงเกณฑ์ที่จะบวชพระได้ เพราะการบวชนี้แสดงถึงความกตัญญูกตเวที และได้ตอบแทนบุญคุณต่อบุพการี ญาติผู้ใหญ่ ที่เลี้ยงดูอบรมสั่งสอนเรามา และทุกครั้งที่มีงานบวช หรือเมื่อคิดถึงวันเข้าพรรรษา ก็หลีกเลี่ยงไม่ได้เลยที่จะเอ่ยถึงการ “บวชนาค” ซึ่งเป็นประเพณีที่ชายไทยสืบสานวัฒนธรรมนี้มายาวนาน โดยลักษณะของการจัดพิธีบวชนาค หรือแห่นาคก่อนที่จะบวชของแต่ละภูมิภาค แต่ละจังหวัด ก็มีรายละเอียดที่แตกต่างกันไป แต่สิ่งหนึ่งที่เหมือนกันก็คือความสุข สนุกสนาน ที่ทุกคนจะได้รับจากงานบวชและการสืบต่อพระพุทธศาสนา อันเป็นจุดประสงค์หลักนั่นเอง
การบวชนาค บวชพระ สำหรับใครหลายคนแล้วอาจมีเพียงครั้งเดียวในชีวิต ดังนั้นบวชทั้งทีก็ต้องดูดี ดูพร้อมที่สุด หากสงสัยว่าพระบวชใหม่ ต้องใช้อะไรบ้าง บอกเลยว่านอกจากเครื่องบวชต่าง ๆ แล้ว ในรายการของที่ต้องเตรียมเพื่อใช้ในพิธีอุปสมบทจะต้องมี เสื้อนาค หรือ เสื้อคลุมนาค ด้วย เสื้อนาคมีที่มาและความสำคัญอย่างไร ทำไมต้องใช้เสื้อนาค ลองมาทำความเข้าใจกัน
บวชนาค คืออะไร
“นาค” เป็นคำใช้เรียก “คน” ผู้ชายที่จะขออุปสมบท คือบวชเป็นพระภิกษุ ซึ่งคนไทยนิยมบวชกันในช่วงเข้าพรรษา ก่อนบวชพระ ต้องปลงผม คิ้ว นุ่งขาวห่มขาว ถือศีล เรียกว่า พิธีบวชนาค ถือเป็นประเพณีโบราณนานมาแล้ว ที่ไม่เรียกพิธีอุปสมบทว่าบวชคนให้เป็นพระ แต่เรียกบวชนาค (ให้เป็นพระ) เมื่อบวชนาคแล้ว วันรุ่งขึ้นจะนำนาคไปที่วัด โดยมักจะจัดขบวนแห่จากบ้านไปวัด เมื่อถึงวัดก็จะแห่นาครอบโบสถ์ 3 รอบและนำเข้าโบสถ์ ต่อจากนั้นพระอุปัชฌาย์ และพระสงฆ์อื่น ๆ ก็จะดำเนินการตามระเบียบของสงฆ์ในการทำพิธีอุปสมบทต่อไป
ตำนานการบวชนาค
สำหรับตำนานของการบวชนาคนั้น ความเชื่อดังกล่าวเกิดขึ้นจากในพุทธประวัติและเล่าสืบต่อกันมา โดยในพระไตรปิฎก เล่มที่ ๔ พระวินัยปิฎก เล่มที่ ๔ กล่าวถึงการบวชนาคไว้ว่า ในสมัยพุทธกาลมีพญานาคผู้มีฤทธิ์ตนหนึ่ง มีความฝักใฝ่ในพุทธศาสนา จึงได้แอบแปลงกายเป็นคนมาขอบวชเป็นพระ แต่ด้วยญาณอันวิเศษของพระพุทธเจ้า ทำให้เห็นว่าบุคคลคนนี้ไม่ใช่มนุษย์ธรรมดาทั่วไป แต่เป็นนาคแปลงกายมา จึงสั่งห้ามและขับให้ลาสิกขา
พญานาคจึงร้องต่อพระพุทธเจ้าว่า ต่อไปภายหน้าแม้นาคจะบวชไม่ได้ก็ขอให้ผู้ที่กำลังเตรียมตัวเพื่อจะขอบวชนั้นมีชื่อเรียกว่า “นาค” ซึ่งเป็นต้นกำเนิดประเพณีเรียกว่า “ทำขวัญนาค” “ขานนาค” หรือ “บวชนาค” ดังนั้นในกระบวนการหนึ่งของการบวชจึงจำเป็นต้องมีการขานนาค ที่พระคู่สวด (พระกรรมวาจาจารย์ และพระอนุสาวนาจารย์) ต้องกล่าวถามแก่บุคคลที่จะขอบวชเป็นภาษาบาลีว่า “มนุสฺโสสิ” ที่แปลว่า เป็นคนหรือเปล่า กลายมาเป็นขั้นตอนสำคัญอย่างหนึ่งของการบวชพระในสังคมไทยจวบจนถึงปัจจุบัน
แต่อย่างไรก็ตาม พิธีบวชนาค มีเฉพาะในแถบสุวรรณภูมิ หรือเอเชียตะวันออกเฉียงใต้เท่านั้น ไม่ปรากฏว่าในดินแดนชมพูทวีปหรืออินเดีย เชื่อว่านัยสำคัญก็เพื่อเตรียมพร้อมการเปลี่ยนผ่านจากผีสู่พุทธ ก่อนเข้าสู่พิธีอุปสมบทตามแบบแผนที่รับมาใหม่ ซึ่งต่างไปจากวิถีดั้งเดิม
อย่างไรก็ตาม นาค อาจเป็นคำที่ใช้เรียกเพื่อสะดวกในการสวด หรือหากมองคำว่า นาค ในแง่ภาษาศาสตร์แล้ว นาค แปลว่า ผู้ประเสริฐหรือผู้ไม่ทำบาปก็ได้ ดังนั้นตามความหมายว่า การบวช เป็นการละเพศคฤหัสถ์ที่พร้อมทำบาปได้ทุกเมื่อ ต้องอยู่ในวินัยของสมณะ เป็นการกลับตัวกลับใจใหม่ ดังนั้นผู้มาบวชจึงเรียกว่านาค แปลว่าผู้ไม่ทำบาปหรือผู้ประเสริฐนั่นเอง
ชุดนาคมีอะไรบ้าง
การบวชนาคในแต่ละท้องถิ่น มีหลักการแต่งตัวนาคที่แตกต่างกันไป สามารถสอบถามทางวัดก่อนได้ แต่โดยทั่วไปแล้ว การแต่งตัวนาคนั้นควรแต่งด้วยชุดขาวทั้งหมด ซึ่งจะบ่งบอกถึงความสะอาดบริสุทธิ์ ทั้งกาย วาจา ใจ ของผู้ที่จะบวช อีกทั้งการแต่งตัวนาคยังไม่ควรมีเครื่องประดับประดามากจนเกินไป
ชุดนาค หรือ ไตรนาคครบชุด ตามประเพณีนิยมจะประกอบไปด้วย
- เสื้อนาค หรือเสื้อคลุมนาค มีให้เลือกหลายแบบ
- อังสะนาค หรือบางคนเรียกสไบนาค
- สบงนาค (ผ้านุ่งนาค) หรือผ้านุ่งสีขาว
- รัดประคด หรือเข็มขัด เป็นสายรัดสำหรับรัดสบง ในส่วนเข็มขัดนี้ ใช้สำหรับรัดสบงขาว ซึ่งส่วนใหญ่หรือบางงานจะนิยมใช้เข็มขัดนาคในกรณีที่ไม่มีเข็มขัดนาคจะใช้เข็มขัดอย่างอื่นหรือสายรัดแทนก็ได้ ไม่ใช่ข้อกำหนดตายตัว แต่การใช้เข็มขัดนาคเป็นการปฏิบัติตามประเพณีการบวชพระที่นิยม เพื่อให้สอดคล้องกับคำว่า “นาค”
- ผ้าคลุมศรีษะนาค
ส่วนเสื้อที่ใส่ข้างในเสื้อคลุมนาค ในแต่ละท้องที่ก็มีความนิยมไม่เหมือนกัน เช่น
วัดกรุงเทพ วัดในเมือง : นิยมเสื้อขาวเชิ้ตแขนยาว
วัดต่างจังหวัด : นิยมเสื้อกล้ามหรือ เสื้อยืดขาวแขนสั้น หรือบางคนใส่ชุดปฏิบัติธรรมขาว
วัดบวชหมู่ : นิยมสไบนาค หรือ บางคนเรียก อังสะนาค คือผ้าเฉียงสีขาว
นอกจากข้างต้นแล้ว บางพื้นที่ยังเพิ่มผ้าคลุมศรีษะนาค และมงคลคาดหัวนาคด้วย หากมีสร้อยคอจะสวมให้นาคก็ได้ หรือไม่สวมก็ได้
เสื้อนาค คืออะไร
เสื้อนาค หรือเสื้อคลุมนาค มีลักษณะเป็นเสื้อลูกไม้โปร่งสีขาว มีลวดลายดิ้นทอง แถบทอง ลายขอบทอง เสริมด้วยรายละเอียดการปักลายที่ประณีตงดงามแตกต่างกันไป เสื้อนาคใช้สำหรับใส่ในการประกอบพิธีบวชนาค เพื่อเตรียมพร้อมก่อนเข้าพิธีอุปสมบท
เสื้อนาค สำคัญอย่างไร
ในพิธีอุปสมบทของคนไทย มีประเพณีแห่นาคอยู่ในขั้นตอนของการบวช ผู้เข้าพิธีอุปสมบทจะต้องแต่งกายด้วยชุดนาค ไม่ว่าจะเป็นสวมใส่ตอนแห่นาคจากบ้านไปวัด ตอนทำขวัญนาค ตอนปลงผม และตอนแห่เข้าโบสถ์ ดังนั้นเสื้อนาคและเสื้อคลุมนาค จึงเป็นชุดที่หลายคนให้ความสำคัญ เพื่อความสวยงาม และส่งให้ผู้อุปสมบทดูมีสง่าราศี สมฐานะ อีกทั้งเหมาะแก่การเก็บภาพความประทับใจในวันสำคัญ กับชุดนาคที่สง่างาม
เสื้อนาค มีกี่แบบ
เสื้อคลุมนาคสามารถแบ่งออกเป็นหลายแบบ ตามความยาก-ง่ายของการผลิต ส่วนใหญ่จะมีขนาดรอบแขน ประมาน 46 ซม. รอบอก ประมาน 174 ซม. ความยาวประมาน 110 ซม. ใส่คลุมนาค สำหรับคนสูงได้ตั้งแต่ 160-180 ซม. โดยมีรายละเอียดรูปแบบ ดังนี้
- เสื้อนาคลายชาววังอย่างดี เป็นเสื้อนาคงานประณีตปักเลื่อม ตัวผ้าทำจากผ้าลูกไม้ลายโซ่ดอกไม้ มีความละเอียดสวยงาม ปักงานชาววังทรงเครื่อง ลายทองทั้งตัว ดูสวยแพงหรูหรา เหมาะกับผู้ที่มองหาเสื้อนาคที่งามละเมียดเป็นพิเศษ
- เสื้อนาคลายทอง เป็นเสื้อนาคลูกไม้สีขาว แต่เน้นปักขลิบลายทองให้เข้าชุดกัน แบบนี้จะมีความสง่างามและอ่อนหวานภายในชุดเดียวกัน เหมาะสำหรับผู้ที่ชื่นชอบความโดดเด่น
- เสื้อนาคลูกไม้อย่างดี มักจะเป็นเสื้อคลุมผ้ามุ้งขาว ผ้าลูกไม้ขาวขอบทอง หรือเสื้อคลุมผ้ามุ้งสีทอง ผ้าลูกไม้ทอง/ครีมขอบทอง เป็นเสื้อนาคที่ดูดี มีความสวยงาม แบบไม่มากไม่น้อยเกินไป ทำให้ค่อนข้างเป็นที่นิยม เหมาะกับผู้บวชทุกกลุ่ม
- เสื้อนาคแบบธรรมดา เป็นเสื้อลายลูกไม้สีขาว เนื้อบางเบา ใส่สบาย ระบายอากาศได้ดี ปักขอบลายทองเส้นเล็กกว่าแบบอื่น ๆ ราคาไม่แพง เหมาะกับผู้ที่ชอบความเรียบง่าย
วิธีเลือก เสื้อนาค
เมื่อได้ทราบแล้วว่าเสื้อนาคมีหลากหลายแบบ การเลือกเสื้อนาคแบบไหนดีถึงจะเหมาะสมกับตัวเรา นอกจากเรื่องรสนิยมความชอบในดีไซน์การออกแบบแล้ว ยังสามารถพิจารณาได้ดังนี้
- วัดจากขนาดตัว ความสูง เลือกเสื้อนาคหรือชุดคลุมนาคที่มีไซซ์พอดีกับตัวเรา ทั้งความยาวของแขนเสื้อ และความยาวตลอดลำตัว ไม่ควรสั้นเกินหน้าแข้ง หรือยาวเกินไปจนเดินเหิน ลุกนั่งไม่สะดวก
- ดูแบบเสื้อ ความละเอียดสวดงาม โดยมองไปถึงการออกแบบตัดเย็บที่ดี ไม่มีตำหนิหรือรอยขาด เนื้อผ้านิ่มบางเบา ใส่สบาย เหมาะกับอากาศร้อนชื้นของประเทศไทย
- เลือกจากงบประมาณ เนื่องจากเสื้อนาคแต่ละแบบมีราคาแตกต่างกันไปตามลวดลาย วัสดุที่ใช้ตัว ดังนั้นจึงควรตั้งงบประมาณไว้ในใจก่อนจะเลือกซื้อเสื้อนาค เพราะในการบวชยังต้องมีเครื่องบวชและข้าวของสำคัญอื่น ๆ ให้เตรียมอีกมากมาย
เสื้อนาคราคา
สำหรับราคาโดยทั่วไปของเสื้อนาค เริ่มจากเสื้อนาคแบบธรรมดาจะมีราคาย่อมเยาว์ที่สุด อยู่ที่ประมาณชิ้นละ 180-200 บาท ขยับขึ้นมาเป็นเสื้อนาคผ้าลูกไม้ขาวขอบทอง หรือเสื้อนาคผ้าลูกไม้สีทองขอบทอง เสื้อาคลายทองบางเนื้อค่อนข้างดี จะมีราคาประมาณ 290-390 บาท ส่วนเสื้อนาค ลายชาววัง อย่างดี ที่เน้นความประณีตหรูหราตามแบบแผนไทยดั้งเดิม จะมีราคาสูงประมาณ 1600 บาท ซึ่งหากใครสนใจก็สามารถหาซื้อได้ตามร้านสังฆภัณฑ์ หรือทางออนไลน์ได้ง่าย ๆ
สั่งซื้อเสื้อนาคอุปสมบท
https://chokdeesanghaphan.com/product-category/ordination-naga-shirt/
ในปัจจุบัน ประเพณีการบวชนาคกลายเป็นวัฒนธรรมของชาวพุทธ ผู้ที่ต้องการจะบวชพระ จะต้องทำการบวชนาคก่อน เพื่อรำลึกถึงนาคผู้มีความตั้งใจบวช โดยเครื่องบวชชิ้นสำคัญที่มองข้ามไปไม่ได้ก็คือเสื้อนาค เสื้อคลุมนาค ซึ่งเป็นเครื่องประกอบของชุดนาคนั่นเอง เมื่อได้รู้จักที่มาและความสำคัญของเสื้อนาคกันไปในบทความนี้แล้ว เชื่อว่าต่อไปหลาย ๆ คนก็จะสามารถเลือกเสื้อนาคไว้ใช้ในงานบวชได้อย่างถูกต้อง เหมาะสม และคุ้มค่าราคาอีกด้วย
อ่านบทความอื่นๆ ของทาง โชคดี สังฆภัณฑ์ อ่านบทความเพิ่มเติม
ช่องทางการติดต่ออื่นๆ
แอด Line : @chokdees
Shopee : Chokdees
Lazada : Chokdees
IG: chokdee_sanghaphan
